Derenk. Deryn lub Deren. Tak naprawdę do dziś dokładnie nie wiadomo jak niegdyś wieś ta się nazywała.  Osadnicy polscy trafili tu sprowadzeni przez Eszterházych w 1717 roku z przeludnionych i przymierających głodem wsi pogranicza Spisza i Podhala. Przybyli za chlebem, przynosząc ze sobą południowomałopolską gwarę.

 W okresie II wojny światowej wieś liczyła 900 mieszkańców. Za czasów regenta Horthyego, została wysiedlona, a jej mieszkańcy trafili do wielu okolicznych miejscowości . Mimo tego świadomość odrębności etnicznej wśród nich nie zanikła, a nawet uległa wzmocnieniu. Był to niewątpliwie efekt zainteresowania się tą społecznością językoznawców i etnografów, a także co miało ogromne znaczenie -  w miarę upływu lat, pracami nad ustawodawstwem mniejszościowym na Węgrzech, bo to przecież właśnie potomkowie polskich górali i ich historia stała się poważnym przyczynkiem do oficjalnego uznania przez węgierski parlament Polaków jako osiadłej tu mniejszości narodowej.

Narodowa tożsamość i znaczenie wiary w Boga sprawiają, że corocznie od 1990,  a od 1994 roku przy wzniesionej tam na miejscu starego kościoła kapliczce, na ruinach najstarszej polskiej wsi na Węgrzech, w trzecią lub czwartą niedzielę lipca na odpuście spotykają się potomkowie byłych Drenczan. Tak było i w tym roku. 25  lipca sprawowaną przez miejscowego proboszcza ks. Zoltána Bukovenszkiego  w asyście polskiego duchownego pracującego na Węgrzech superiora  węgierskiej wspólnoty Salwatorianów ks. Krzysztofa  Miklusiaka SDS i ks. Jana Byrskiego – proboszcza Parafii w Białce Tatrzańskiej, polsko-węgierską mszą świętą rozpoczął się doroczny odpust polonijny, którego organizatorami byli: Ogólnokrajowy Samorząd Polski na Węgrzech, Polski Ośrodek Kulturalno-Oświatowy oraz Samorząd Polski w Sajószentpéter przy wsparciu samorządów polskich z komitatu Borsod-Abaúj-Zemplén, Ministerstwa Zasobów Ludzkich Węgier , Funduszu Rządowego im. Gábora Bethlena, Związku Podhalan oraz osób prywatnych. Mszę świętą poprzedziło uroczyste powitanie, które wygłosiły panie:  sprawująca patronat honorowy nad tegoroczną uroczystością rzecznik narodowości polskiej w Zgromadzeniu Narodowym Węgier dr Rónayné Słaba Ewa i Katarzyna Ratajczak-Sowa obecnie chargé d'affaires ambasadora Polski na Węgrzech, która powiedziała: „W imieniu Pana Ambasadora Jerzego Snopka i swoim bardzo serdecznie dziękuję za zaproszenie do Derenku, miejsca szczególnego, gdzie przez wiele lat mieszkali Polacy z Podhala i Spisza. Tutaj znaleźli swoje miejsce na ziemi, pracowali, zakładali rodziny,  pielęgnując polskie tradycje, język, i wiarę. Cieszę się, że dziś razem możemy się tu razem być, modlić, spotkać i wziąć udział w dorocznym odpuście. Te symbolicznie zaznaczone miejsca dawnych zagród, kapliczka, wystawa, polski cmentarz łączą także nas Polaków, którzy mieszkają tu na stałe, czy są na jakiś czas złączeni z Węgrami poprzez pracę, naukę, czy przywiódł nas tu los. Mam nadzieję, że coroczne spotkania będą kontynuowane, my zaś będziemy pamiętać o tym malowniczo położonym pięknym miejscu, o najstarszej polskiej wsi na Węgrzech i podobnie jak ówcześni górale, którzy tu przybyli, tak jak oni będziemy dbać o naszą polskość na Węgrzech”. Podczas otwarcia uroczystości głos zabrał również wiceprzewodniczący Samorządu Komitatu Borsod-Abaúj-Zemplén pan Gergely Szabó.

 

Po mszy świętej, której w tym roku w ramach przygotowaniań do zbliżającego się Międzynarodowego Kongresu Eucharystycznego towarzyszyła ikona Jasnogórskiej Pani, na sąsiednim wzgórzu na cmentarzu gdzie spoczywają prochy blisko 2 tysięcy drenczan złożono symboliczne wiązanki kwiatów.  

Uroczystości odpustowe w Derenku obok polskich i węgierskich pątników swą obecnością zaszczycili również, kierownik Wydziału Konsularnego i Polonii ambasady Andrzej Kalinowski, przewodnicząca Ogólnokrajowego Samorządu Polskiego Maria Felföldi, Piotr Bąk Starosta Tatrzański,  wicewójt gminy Bukowina Tatrzańska pani Maria Kuruc,  Julian Kowalczyk prezes Związku Podhalan,  Monika Molnár prezes Stowarzyszenia Katolików Polskich na Węgrzech p.w. św. Wojciecha i dyrektor POKO, dyrektor PIBiM Piotr Piętka, pani Bánné dr. Gál Boglárka przewodnicząca Sejmiku komitatu Borsod-Abaúj-Zemplén, parafialny Chór św. Kingi z Budapesztu, zespół góralski z Krościenka i „Polska Drenka” z Emőd-Istvánmajor, przedstawiciele Polonii m.in. z Budapesztu, Szolnoku, Tatabanya i Miskolca.

 

Derenckiemu odpustowi szczególnej nadzwyczajności dodaje tamtejsza okolica. Pagórki podobne do polskiego Podhala, klarowne powietrze, zapach ziół, zmurszałe, pamiętające drenczańską historię śliwy i grusze. Symbolicznie zaznaczone miejsca dawnych zagród, odbudowany niegdyś przez OSP budynek szkoły, gdzie od kilku lat znajduje się przygotowana przez ówczesne Muzeum Węgierskiej Polonii wystawa poświęcona  spisko-dreńczańsko-węgierskiemu życiu, przywołująca twarze drenczan opracowana przez PIBiM wystawa fotogramów autorstwa Michała Adamskiego. Kapliczka i dawny krzyż. Krzątanina ludzi, za sprawą których Derenk ożywa. Pielgrzymowanie do ziemi ojców. Góralskie grania „Muzyki Jaśka Kubika z Krościenka” i tutejsze pieśni pań z zespołu  „Polska Drenka”. Przyjacielskie rozmowy i nadzieja na niezapomnienie…

Historia przemija, ale pamiętajmy, że stąd właśnie wywodzą się korzenie, na których w 1995 roku wyrosła polska samorządność narodowa na Węgrzech. 

polonia.hu/Bożena Bogdańska-Szadai/fot. B.Pál