16 sierpnia Oddział POKO przy ul. Óhegy 11 w Budapeszcie z okazji 100. rocznicy Cudu nad Wisłą zaprosił Polonię do Domu Polskiego na wykład znanego węgierskiego historyka wojskowości Endre Varga nt. roli Węgrów w Bitwie Warszawskiej.

Dla Węgier zwycięstwo bolszewików oznaczałoby powrót komunistycznej Republiki Rad z 1919 r., nową falę terroru i cierpień. Od wiosny 1920 r. zdawał sobie z tego sprawę rząd Sándora Simonyiego-Semadama, a następnie – gabinet Pála Telekiego. Dlatego przywódcy Węgier podjęli działania na miarę ówczesnych możliwości kraju. Pomoc ta trwała aż do zawarcia pokoju ryskiego. Niepodległa Polska od początku była zmuszona zbrojnie określić i obronić swoje granice. Dysponowała zaprawionymi w walkach żołnierzami i oficerami z trzech zaborczych armii, a także zróżnicowanym uzbrojeniem. Jednak przemysł wojskowy, jaki odziedziczyła po zaborcach, nie nadążał z zaspokojeniem potrzeb. Nie udawało się to nawet w przypadku amunicji produkcji krajowej. Z tego powodu już w grudniu 1918 r. Albert Nyáry, prezes Klubu Węgiersko-Polskiego w Budapeszcie, oraz sekretarz tej organizacji Ferdinánd Leó Miklóssi zaproponowali, żeby wspomóc Polaków dostawami amunicji węgierskiej. W styczniu 1919 r. do Budapesztu przybyła polska komisja rządowa, której przewodniczył podpułkownik artylerii Ludwik Monné. Rząd upoważnił ją do zakupu 10 tys. karabinów oraz amunicji. Ponadto strona węgierska dostarczyła Polakom 20 mln naboi dla piechoty i 20 tys. sztuk amunicji artyleryjskiej, a także kuchnie i piece polowe. 80 wagonów, które wyruszyły z Csepelu 17 lipca 1920 r., wiozło 21–22 mln nabojów karabinowych. Transport ten przejechał przez Rumunię i 12 sierpnia dotarł do Skierniewic. Zawartość po rozładowaniu natychmiast skierowano na front. Tym sposobem Węgry przyczyniły się do polskiego zwycięstwa.

W spotkaniu w Domu Polskim uczestniczyła córka Lajosa Fialovszkyego – Polaka, który w Budapeszcie w 1919 r. uczestniczył w ładowaniu transportu węgierskiej amunicji. Obecny był attaché obrony, wojskowy i lotniczy Ambasady RP w Budapeszcie płk Tomasz Trzciński z małżonką, dyrektor Instytutu Polskiego Joanna Urbańska, rzecznik narodowości polskiej w ZN Węgier dr Rónayné Słaba Ewa, przedstawiciele organizacji polonijnych. Gospodynią spotkania była dyrektor POKO, prezes SKP na Węgrzech p.w. św. Wojciecha Monika Molnár.

 

inf. wł. fot. B. Pál